01 oktober 2025
Nieuwe circulaire criteria brengen samenhang in ontwerp en uitvraag van klimaatinstallaties
04 november 2025
Circonnect lanceert een leidraad met concrete richtlijnen voor opdrachtgevers in vastgoed
Klimaatinstallaties zijn verantwoordelijk voor een steeds groter deel van de milieu-impact van gebouwen. Naarmate de energieprestatie van gebouwen verbetert, verschuift het zwaartepunt van de milieubelasting naar het materiaalgebruik van installaties. Complexere, zwaardere systemen en frequente vervanging maken dat we klimaatdoelen zoals ‘alle woningen CO₂-neutraal in 2050’ niet halen als we blijven denken vanuit energie-efficiëntie alleen.
Daarom ontwikkelde CE Delft in opdracht van Circonnect de publicatie “Circulaire criteria voor klimaatinstallaties”. Deze leidraad voor het opstellen van een circulair Programma van Eisen vertaalt de principes van circulariteit naar concrete, technisch onderbouwde eisen die toepasbaar zijn bij aanbesteding, ontwerp en beheer van installaties. Het stelt grote opdrachtgevers in het vastgoed, zoals gemeenten en woningbouwcorporaties, in staat om gerichter opdrachten uit te schrijven.
Van energie naar circulariteit
In de transitie richting CO₂-neutrale woningen spelen duurzame klimaatinstallaties, zoals warmtepompen en ventilatiesystemen, een sleutelrol. Tegelijkertijd is de productie van deze installaties verantwoordelijk voor maar liefst 59,8% van de milieu-impact bij woningrenovaties. Door de principes van circulariteit mee te nemen bij het opstellen van het Programma van Eisen rekening, kan deze impact direct verkleind worden.
De circulaire criteria uit de leidraad vormen de volgende stap richting een eenduidige aanpak binnen de sector. In plaats van enkel te streven naar een zo laag mogelijk energieverbruik, verschuift de focus binnen opdrachtverstrekking naar een integrale aanpak met aandacht voor grondstoffengebruik, levensduurverlenging en hergebruik-potentie.
De criteria sluiten aan bij de vier strategieën van circulariteit:
- Vermindering van grondstofgebruik (narrow the loop)
- Levensduurverlenging (slow the loop)
- Hoogwaardige verwerking (close the loop)
- Substitutie van grondstoffen
Daarnaast zijn ze toepasbaar op zowel systeemniveau (zoals ventilatie- of warmtepompsystemen) als op productniveau (bijv. afzonderlijke componenten als warmtewisselaars of regeltechniek), en sluiten ze aan bij het FODAR-principe: Functie, Opwekking, Distributie, Afgifte en Regeling.
Vijf pijlers voor circulaire installaties
De leidraad bundelt technische richtlijnen onder vijf hoofdthema’s die samen de kern vormen van circulair ontwerp en toepassing. Deze principes helpen opdrachtgevers bij het opstellen van beleid en strategie, bij het maken van afspraken met co-makers en marktpartijen, en bij marktuitvragen en aanbestedingen.
- Integraal ontwerp – Ontwerp het gebouw klimaatresponsief en benut passieve principes (zoals thermische massa, natuurlijke ventilatie of zonwering) om actieve installaties te beperken.
- Losmaakbaarheid – Monteer onderdelen demontabel, met meetbare eisen volgens de Losmaakbaarheidsindex (minimaal 0,6 voor type verbinding en toegankelijkheid). Stel een demontagehandleiding op en betrek onderhouds- en demontagepartijen in het ontwerp.
- Adaptief vermogen – Ontwerp installaties die zich kunnen aanpassen aan veranderend gebruik of functies van het gebouw, bijvoorbeeld met flexibele regeltechniek en variabel toerental van componenten.
- Hergebruik en hergebruikpotentie – Bevorder inzet van gereviseerde producten en leg de herkomst vast in een materialenpaspoort. Zo blijft informatie over onderdelen beschikbaar voor toekomstig gebruik.
- Optimalisatie van levensduur – Verleng de levensduur via onderhoud, reparatie en bescherming tegen weersinvloeden. Leveranciers moeten onderdelen minimaal 10–15 jaar beschikbaar houden en een reparatiehandleiding leveren.
Pilotprojecten: leren in de praktijk
Bij de ontwikkeling van deze Leidraad Circulaire Klimaatinstallaties zijn een aantal eerdere initiatieven op het gebied van PvE’s voor circulaire klimaatinstallaties samengebracht. Door de bundeling van kennis, ervaring en concrete tools wordt de toepassing van circulaire principes binnen klimaatinstallaties weer een stuk verder gebracht.
Eén van deze initiatieven is het Programma van Eisen (PvE) voor circulaire klimaatinstallaties voor woningbouwcorporaties door Squarewise en C-creators die zij eerder dit jaar samen met woningcorporaties, marktpartijen en kennisinstellingen hebben ontwikkeld.
In samenwerking met Squarewise en C-creators wordt de leidraad dit najaar gevalideerd via twee praktijkpilots, waarbij de opgestelde technische kaders worden getoetst aan concrete ontwerp- en aanbestedingssituaties van woningcorporaties de Alliantie en Woonin. In de pilot worden de leidraad én de PVE toegepast, waarbij gekeken wordt welke elementen overlappen en welke elkaar aanvullen. Zo wordt duidelijk hoe circulariteit daadwerkelijk kan worden geïntegreerd in zowel technische specificaties als projectprocessen.
Naar consistentie en opschaling
Op basis van de uitkomsten van de pilots bij renovatie- en nieuwbouwprojecten van woningcorporaties wordt de leidraad van Circonnect verder geüpdatet en beschikbaar gemaakt in een open source Doe het Zelf (e-learning) en via Doe het Samen workshops waarbij je in een groep aan de slag gaat met de leidraad.
Tegelijk worden de inzichten ingebracht in de learning community voor circulaire klimaatinstallaties die Circonnect, C-creators, Squarewise en de consortium partners van het Innovatieproject Circulaire Installlaties samen bouwen.
De nieuwe criteria zorgen voor meer consistentie in uitvraag én beoordeling. Grote opdrachtgevers zoals gemeenten, corporaties en vastgoedeigenaren kunnen hiermee circulaire prestaties eenduidig specificeren.
Met deze leidraad zet Circonnect samen met de sector een nieuwe standaard en streeft daarmee naar het verbinden van versnipperde initiatieven tot een samenhangende, toetsbare aanpak voor circulaire klimaatinstallaties – een essentiële stap richting een toekomstbestendige gebouwde omgeving.