Circulair ontwerp als driver voor een toekomstbestendige economie

De transitie naar een circulaire economie staat al jaren op de agenda, maar in 2025 is de urgentie sterker voelbaar dan ooit. Mondiale ontwikkelingen – van geopolitieke spanningen tot grondstoffenschaarste en de snel veranderende dynamiek in internationale handelsketens – tonen aan hoe kwetsbaar onze huidige lineaire economie is. Leveringszekerheid staat (opnieuw) hoog op de agenda. Tegelijkertijd ontstaat een steeds grotere druk om materiaalstromen transparant te maken en milieu-impact te reduceren.

Bedrijven in álle sectoren zoeken naar manieren om wendbaar te blijven en tegelijkertijd strategisch autonoom en toekomstbestendig te worden. In die context groeit circulair ontwerp uit tot een van de krachtigste aanjagers van verandering, voor álle sectoren. Niet als een ‘nice to have’, maar als strategische randvoorwaarde voor continuïteit, innovatie en concurrentiekracht.

De urgentie neemt toe; het creatieve ontwerpvak biedt een waardevolle ingang

Circulair design biedt precies hier een antwoord. Door waardebehoud centraal te zetten en aan de gang te gaan met circulaire ontwerpstrategieën, hergebruik, modulair ontwerp, en slim materiaalgebruik formuleren bedrijven in steeds meer productgroepen hun eigen antwoord, gefaciliteerd door Circonnect.

Ook de  ‘urban mine’ – de grote hoeveelheid waardevolle materialen die al in producten en gebouwen aanwezig zijn – wordt steeds belangrijker als bron, maar vraagt om ontwerpkeuzes die hergebruik daadwerkelijk mogelijk maken.

Daarmee schuift circulair ontwerp op van een duurzaamheidsthema naar een strategische visie op een actueel vraagstuk: Hoe houden we grip op grondstoffen én blijven we concurrerend in een wereld waar zekerheid steeds minder vanzelfsprekend is?

Dit is precies waar ontwerpend innoveren zijn kracht toont. Circonnect ondersteunt dit innovatiepad met de ontwikkeling en toepassing van praktische ontwerptools, het aanzetten tot concrete stappen met CIRCO Tracks en Keten-Tracks, en het faciliteren van ontwikkeling op het niveau van hele productgroepen met de Routekaartaanpak. Door gericht samen te werken op de verschillende schaalniveaus brengen we samen met onze partners hele sectoren in beweging.

Een snelweg voor productie, een karrespoor voor hergebruik

In 2025 organiseerden we met verschillende CIRCO Hubs & trainers Keten-Tracks rondom o.a. Elektrolysers, Luchtkanalen, PV-omvormers, Maritieme onderdelen & componenten, en Offshore Wind. Samen bogen verschillende spelers uit de keten zich over de vraag: Hoe voorkomen we dat producten aan het einde van hun levensduur op de afvalberg belanden? Door ketenpartners samen te brengen – producenten, leveranciers, gebruikers, inzamelaars en recyclers – ontstaat niet alleen gedeeld begrip, maar vooral: concrete afspraken en gezamenlijke acties.

De belangrijkste uitdaging die keer op keer door de bedrijven zelf wordt vastgesteld zodra ze samen naar de keten kijken: het ontbreekt aan een goed ingericht systeem voor hergebruik. We zijn met zijn allen heel goed in nieuwe producten maken, maar retour nemen en hergebruiken… daar is nog een wereld te winnen.

Dit inzicht vormt in de CIRCO Keten-Tracks het startpunt voor concreet ontwerpwerk: het gezamenlijk uittekenen van nieuwe hergebruiksystemen die toekomstbestendig ondernemen mogelijk maken, leveringsrisico’s verminderen en tegelijkertijd nieuwe businesskansen & verdienvermogen ontsluiten. Bovendien helpt het bedrijven beseffen dat het einde van de keten niet ergens ver weg ligt; alle producten komen uiteindelijk hier terug, wat betekent dat we hier óók de verantwoordelijkheid én de kans hebben om er opnieuw waarde van te maken.

Case: Circulaire PV

Zon-PV groeit de komende tien jaar uit tot de grootste stroom aan e-waste in Nederland, en de verwerking van die afgedankte pv-systemen is een flinke opgave. Na eerdere succesvolle CIRCO Keten-Tracks over zonnepanelen en montageframes, organiseerde CIRCO Hub Noord-Holland dit najaar in samenwerking met Impact Hub Amsterdam en trainers Bas Hillerström en Niels van Olffren de derde Keten-Track binnen zon-PV. De hele keten rondom de omvormers kwam aan tafel: waaronder installateurs, adviseurs, afvalverwerkers en gemeenten. Alleen door samenwerking kan een circulair systeem ontstaan.

Inmiddels zijn de deelnemers verdergegaan met een reeks pilots in Nederland en België om de eerste activiteiten op te zetten en te valideren. De pilots richten zich op inzameling en sortering, herverkoop via bestaande refurbished markten, het in kaart brengen van maatschappelijke waarde van hergebruik en de ontwikkeling van compleet gereviseerde PV-systemen. Het doel is om binnen drie jaar een werkend systeem voor hergebruik van omvormers op te zetten, klaar voor opschaling naar landelijke implementatie en mogelijk buurlanden.

Deze resultaten sluiten goed aan bij het landelijke ketendoorbraakproject Circulaire Solar Re-use System gefinancierd door RVO, dat mede is vormgegeven vanuit de inzichten van de CIRCO Keten-Tracks rondom de zonnepanelen en onderstellen. In die beweging werken bedrijven, overheden en kennisinstellingen aan de opschaling van hergebruik en hoogwaardige recycling van PV-systemen: de panelen, frames én omvormers.

Ontwerptools die bedrijven vooruit helpen

Circulair ontwerp is een hefboom voor verandering; juist omdat in deze fase 80% van de impact van een product wordt bepaald. Daarnaast hebben nieuwe, betere systemen voor hergebruik ook implicaties voor het ontwerp. Zo ontstaan er andere ontwerpeisen en de noodzaak voor betere onderlinge afstemming en nieuwe productiestandaarden.

Daarom zetten we samen met onze partners, Hubs en trainers dit jaar een grote stap door een breed portfolio aan tools, methodieken en workshops beschikbaar te maken. Hiermee maken we complexe thema’s behapbaar en laten zien hoe ontwerpkeuzes direct bijdragen aan toekomstbestendige producten en systemen. En zo krijgen bedrijven steeds concretere handvatten om circulaire ontwerpstrategieën daadwerkelijk in de praktijk te brengen.

We lanceerden onder andere de Design for Repair & Remanufacturing tool, de Grip op Grondstoffen workshop en de Circulair Businessmodel Scan, die helpen inzicht te krijgen én praktisch aan de slag te gaan met hergebruikpotentieel, leveringsrisico’s en kansrijke circulaire businessmodellen voor een product of dienst.

In onze praktijkgerichte CIRCO Tracks & Classes laten we zien hoe circulair ontwerp werkt in specifieke domeinen, zoals Sportinnovator — gericht op het circulair herontwerpen van sportmaterialen en het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen — en Van Boer tot Bed, waarin ketenpartners samenwerken aan lokaal en duurzaam eten in de zorg. Samen met BNO hebben we dit najaar een aantal bijeenkomsten georganiseerd, waarin ontwerpers de ins & outs van circulair ontwerpen verkenden en leerden werken met o.a. de Milieu Impact Tool en de Restwaarde Tool. En voor Modint gingen 27 deelnemers van hun leden aan de slag met de CIRCO methodiek.

Een netwerk dat blijft groeien

Ons werk gaat ook om ideeën uitwisselen, nieuwe perspectieven ontdekken en geïnspireerd raken door de anderen met vergelijkbare vragen en ambities. Dat is waar zaadjes voor verdere ontwikkeling en samenwerking gepland worden.

Op donderdag 25 juni organiseerden we daarom de Maakindustrie meetup. Meer dan 130 deelnemers van ruim 100 organisaties kwamen bijeen met één gedeeld doel: een circulaire maakindustrie die bijdraagt aan een strategisch sterke en duurzame economie. Als er tijdens de lezingen, workshops en sessies één ding duidelijk werd, dan is het wel dat we die circulaire transitie alleen waarmaken als we het samen – blijven – doen.

Dit commitment zien we ook op mondiaal niveau. Met de uitbreiding van het internationale CIRCO netwerk met Hubs in Algerije, Nigeria, Hong Kong en de Duitse regio Baden-Württenberg zien we dat de Nederlandse aanpak van circulair ontwerp wereldwijd voet aan de grond krijgt. Begin 2026 starten we met de lancering van een landelijke Hub in Bangladesh en organiseren we samen met onze collega’s van de Duitse CIRCO Hub efa Effizienz-Agentur NRW, OostNl,  en het Battery Competence Cluster – NL een Internationale CIRCO Keten-Track over Energy Storage Systems.

Ook in het onderwijs maakte CIRCO een sprong voorwaarts. In Thailand wordt circulair ontwerp stevig ingebed met een eerste teacher trainer voor 15 onderwijsprofessionals. En samen met de Rotterdam University of Applied Science en Zuyd University of Applied Science organiseerden we de eerste editie van de CIRCO Class waarin studenten laagdrempelig kennismaken met circulaire ontwerpstrategieën.

Samen bouwen we verder

De stappen van dit jaar laten zien dat circulair ontwerp een structurele driver voor verandering is. Van de Routekaarten die met een duidelijke stip op de horizon de kaders vormen voor een landelijke ontwikkeling binnen verschillende productgroepen tot nieuwe samenwerkingen in de ketens gericht op fundamentele ontwerpvraagstukken en hergebruiksystemen. En van praktische tools die bedrijven in staat stellen om zelf aan de slag te gaan tot inspiratie van een nieuwe generatie via het onderwijs: het fundament wordt steeds sterker.

Circonnect en CIRCO blijven zich in 2026 inzetten om deze beweging verder te versnellen – met nieuwe tools, nieuwe hubs, nieuwe programma’s & tracks en vooral: nieuwe kansen om samen te ontwerpen aan een economie die werkt binnen de grenzen van onze planeet én de kansen benut van een toekomstbestendig, circulair systeem.

Aan iedereen die dit samen met ons wil (blijven) doen: we spreken je graag in het nieuwe jaar!

– Iris Grobben (Programmamanager Circonnect & CIRCO)